Adı: Hüdavent Hatun Türbesi.
Adresi ve Konumu: Yenice Mahallesi, Türbe Sokak’taki park içerisindeyer alır.
Mülkiyeti: Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün mülkiyetindedir.
Banisi (Yaptıran): Anadolu Selçuklu Hükümdarı IV. Rükneddin Kılıç Arslan’ın kızı Hüdavent Hatun.
Yapan (Mimarı): -
Tarihçesi: Taç kapının üzerindeki inşa kitabesine göre 712 H./1312-1313 M.
Dönemi: İlhanlılar.
Kullanım Durumu: Ziyarete kapalıdır.
Mimari Tanımı: Günümüze bazı onarımlar görerek gelen türbe, orijinal özelliğini korumaktadır. İIhanlı Hakanı Abaka Han’ın onayı ile öldürülen Anadolu Selçuklu Sultanı IV. Rükneddin Kılıç Arslan’ın kızı olan Hüdavend Hatun türbeyi 1312 yılında kendisi için yaptırmıştır. Babasının ölümünün ardından 1276 yılında İlhanlı Sarayı’na Abaka Han’ın gelini olarak giden Hüdavend Hatun, eşi Argun Han’ın ölümünden (1291) sonra yurda dönmüş ve Anadolu Selçuklu Devleti’ni yıkılışa götüren olaylara tanıklık etmiştir. Anadolu Selçuklularının tarih sahnesinden çekildiği günlerde inşa ettirilen türbe; tek katlı ce sekizgen planlı türbeler grubuna girer. Türbenin inşasında sarımtırak renkte ince yonu trakit taşı, siyah kesme taş ve mermer kullanılmıştır. Yapı sekiz kenarlı bir kaide üzerinde sekizgen gövde olarak yükselmekte ve üstte onaltı kenarlı kasnağa dönüşerek içten kubbe ile, dıştan da sekiz kenarlı piramidal külahla kapatılmıştır.
Hüdavend Hatun Türbesi’nin imge ve simgelerle yüklü farklı konu ve içerikli figürlü yüksek kabartmaları bulunmaktadır. Kıvrımlı dallar arasına ve bitki saplarına işlenmiş çok sayıda kabartma insan maskına ilk kez bu yapıda rastlanmaktadır. Türbenin kuruluşunda hemen hemen tüm kültürlerde cennetle ilişkilendirilen sekiz sayısının temel alındığı ve türbenin titizlikle ana, ara ve ikincil ara yönlere uygun olarak konumlandırıldığı, hatta biçimlendirildiği görülmektedir. Bu tasarım tam bir mandala olarak dikkat çekmektedir. Kasnaktaki yanağına gözünden akan bir damla yaşla tasvir edilmiş Hüdavend Hatun’u simgeleyen taçlı kadın başı ve hemen yanındaki aslan kabartması türbenin bir hanedan üyesine ait olduğunu ilan etmektedir. Zengin çeşitlilikteki bezemeleri ile Hüdavend Hatun Türbesi, Anadolu Selçuklularla Moğolların ortak eski kültürlerinden gelen imge ve simgeleri çağının teknik ve sanatsal özellikleriyle yepyeni bir yorum ve üslupla bütünleştirerek anlam bütünlüğü yakalamış öncülü ve tekrarı olmayan özgün bir mimari eserdir.
Kaynak : Niğde İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları